Cups of Memory

building monuments through rituals 

Op 11 juli 1995 voltrekt zich in de stad Srebrenica (Bosnië en Herzegovina) een gruwelijk drama. Het Bosnisch-Servische Leger (VRS) vermoordde meer dan 8.372 moslimmannen en -jongens. Het Nederlandse VN-bataljon Dutchbat, dat hen moet beschermen, grijpt niet in. Het is de grootste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Toch is deze gebeurtenis na dertig jaar nog altijd niet opgenomen in het Nederlandse publieke geheugen. Nog altijd heeft de Srebrenica-herdenking geen vaste vorm gekregen vanuit de Nederlandse overheid.  

In de tentoonstelling Cups of Memory geven architect Arna Mačkić (Studio LA) en kunstenaar Aida Šehović (ŠTO TE NEMA), beiden overlevenden van de Bosnische Oorlog (1992-1995), een nieuwe invulling aan herdenken. Daarin helpen kunst, gezamenlijke herinnering en gedeelde rituelen om lessen uit het verleden levend te houden en antwoorden te vinden op uitdagingen van nu.  

Hun vertrekpunt is het kunstproject ŠTO TE NEMA (‘Waarom ben je niet hier?’), een participatief herdenkingsmonument op stadspleinen over de hele wereld.  Aida Šehović startte ŠTO TE NEMA op 11 juli 2006 met een openbare performance in Sarajevo. Hiervoor verzamelde een lokale vrouwenorganisatie 923 fildžani, traditionele koffiekopjes. Šehović plaatste de porseleinen kopjes op straat. Vrijwilligers vroegen voorbijgangers de kopjes te vullen met Bosnische koffie, om ze vervolgens onaangeroerd te laten staan. Deze stille maar krachtige herdenkingsdaad herhaalde zich jaarlijks op pleinen van internationale steden: van Genève tot New York en van Istanbul tot Toronto. Inmiddels is er een fildžan voor elk van de slachtoffers. 

In Cups of Memory geven Mačkić en Šehović het tijdelijke monument opnieuw vorm, omringd door beelden en verhalen van overlevenden en nakomelingen, getuigen en collaborateurs. Zo bieden de makers ruimte voor reflectie, hoop, en de collectieve zoektocht naar een wereld zonder genocide.